فولاد سمانته چیست و چه کاربردهایی دارد ؟
فولادهای سمانته یا سمانتاسیون فولادهایی هستند که تحت عملیات حرارتی کربن دهی تولید میشوند و دارای درصد کمی کربن (معمولا بین 0.25-0.1 درصد) و عناصر دیگری از قبیل منگنز، سیلیسیم، کروم، مولیبدن و نیکل هستند. سمانته یا سمانته کردن به معنی سخت کاری سطحی (نوعی عملیات حرارتی ) و نرم باقی ماندن مغز فولاد که اصطلاحا سطح سخت و مغز چقرمه به آن گفته می شود، می باشد.
درصد پایین کربن در این فولادها موجب می شود این امکان وجود نداشته باشد که با سرد کردن سریع، از ناحیه آستنیتی شاهد تشکیل ریز ساختار سخت پرکربن مارتنزیت در سطح فولاد بود (تشکیل این ساختار بعد از عملیات حرارتی فولاد، موجب افزایش سختی و استحکام ماده می شود). بنابراین به منظور بالا بردن سختی، سطح فولاد با عملیات کربن دهی (حداکثر نفوذ کربن 2 میلیمتر زیر سطح) پرکربن می شود. عملیات کربن دهی پس از خرید فولاد انجام می شود در این صورت فولادی با سطح سخت و مغز چقرمه خواهیم داشت.
فولادهای سمانته به چند دسته تقسیم می شوند؟
فولادهای سمانته در حالت کلی با استانداردهای مختلف به دو دسته تقسیم می شوند:
دسته اول:
فولادهای سمانته به علت کربن پایین و کروم-نیکل بالا در مقابل فشار و اصطکاک مقاومت بسیار خوبی دارند، همچنین نوع عناصر تشکیل دهنده و درصد کم کربن آنها، موجب شده تا فولادهای سمانته از قابلیت جوشکاری بالایی برخوردار باشند.
فولادهای سمانته جهت ساخت انواع چرخ دنده، پیستون، میله های هزار خار، گژن پین میل فرمان، قطعات حفاری و در صنعت ریسندگی و بافندگی و … کاربرد دارند. میزان درصد نیکل این نوع فولاد هر چقدر بالاتر باشد، مقاومت در برابر پیچش و ضربه قویتر خواهد شد.
دسته دوم:
فولادهای دسته دوم نیز فولادهای سمانته غیرنیکل دار هستند، این فولادها جهت ساخت محصولاتی که نیازمند فولادهای با سطح سخت و مغز چقرمه هستند مانند انواع مختلف چرخ دنده، میل فرمان، کرانویل، پینیون، پوسته های فک آسیاب، میل جک های هیدرولیکی و … مورد استفاده قرار میگیرند.
فولادهای سمانتاسیون از گریدها و عناصر مختلفی برخوردارهستند که در ادامه به معرفی آنها می پردازیم:
گریدهای فولادهای سمانتاسیون از چه خصوصیاتی برخوردار هستند؟
فولاد 1.5919: این فولاد در خانواده فولادهای سمانتاسیون بوده که به دلیل دارا بودن درصد بیشتری از عناصر کروم و نیکل در مقابل فشار و اصطکاک مقاومت قابل قبولی دارد و برای قطعات تحت تنش بالا مناسب می باشد. این فولاد برای ساخت محصولاتی مانند چرخ دنده، شفتها، پیچهای قطعات خودرو، قطعات دنده و گیربکس مورد استفاده قرار می گیرد.
فولاد 1.1141: 1.1141 به فولاد CK15 معروف است که تقریبا دارای 0.15 درصد عنصر کربن و افزودنی هایی همچون گوگرد و منگنز است. وجود عنصر کربن باعث افزایش سختی فولاد و وجود گوگرد موجب افزایش قابلیت ماشین کاری و از بین بردن قابلیت جوشکاری می شود. عنصر منگنز به کاهش شکنندگی کمک می کند و باعث افزایش قابلیت فورجینگ، استحکام کششی و مقاومت در برابر سایش می شود. فولاد 1.1141 اغلب در ساخت انواع خاصی از اتصال دهندهها همچون میله های اتصال، پیچهای مقاوم، پنیونها، شاتونها، غلطکهای سیمان و فولاد، همچنین ساخت قطعاتی که نیاز به ماشینکاری بالا دارند مورد استفاده قرار می گیرد.
فولاد 1.6587: در استاندارد DIN آلمان این فولاد با نام 17CrNiMo6 شناخته می شود و جز فولادهای نیکل_مولیبدن می باشد. عنصر نیکل باعث افزایش مقاومت، استحکام در برابر ضربه و افزایش چقرمگی می شود و در عین حال موجب افزایش مقاومت در برابر اکسیداسیون و خوردگی نیز می گردد. عنصر مولیبدن سختی و استحکام را خصوصا در دماهای بالا افزایش می دهد. ترکیب عناصر فوق در فولاد 1.6587 باعث می شود که این فولاد برای ساخت قطعات و اجزای تحت تنش شدید در صنعت خودروسازی و ماشین آلات، چرخ های کوچک واسطه ای، چرخ های دندانه ای، چرخ های بشقابی و … کاربرد داشته باشد.
فولاد 1.5920: این فولاد در استاندارد DIN آلمان با کد 18CrNi8 شناخته شده و دارای کربن کم و کروم بالا می باشد. عنصر کروم در این فولاد با کاهش سرعت خنک سازی بحرانی به وسیله شکل دادن ساختار مارتنزیتی، قابلیت سخت کاری را افزایش می دهد و سبب بهبود حساسیت های سخت کاری و بازپخت می شود. ترکیب دو عنصر کروم و نیکل باعث می شود که فولاد 1.5920 از سختی پذیری سطحی بالا، چقرمگی و مقاومت به ضربه خیلی خوب برخوردار باشد. این فولاد برای ساخت قطعات تحت تنش بالا با ابعاد متوسط مثل چرخ دندهها، محورهای گردان و اجزای محرکه در صنایع خودرو سازی و ماشین سازی کاربرد دارد.
فولاد 1.6523: در استاندارد DIN آلمان با نام تجاری 20NiCrMo2-2 شناخته می شود. از خصوصیات این فولاد می توان به مقاومت سایشی سطحی، استحکام و سختی پذیری خیلی بالای آن اشاره نمود. این فولاد برای ساخت اجزا دندانه دار تحت بارگذاری شدید، پیچها، شاه میلههای انتقال، بوشها و جعبه اتصال زوج نیروها و … استفاده می شود.
فولاد 1.7131: این گرید جز فولادهای آلیاژ شدهی سمانتاسیون به حساب می آید که با مشخصه 16MnCr5 در صنعت کاربرد دارد، فولاد 1.7131 از کروم بالا و کربن بسیار پایینی برخوردار است. این فولاد در ساخت چرخ دندههای انواع اتومبیل و تراکتور و ماشینهای سنگین، میل بادامک، دیسکها، محور پینها و … کاربرد دارد.
فولاد 1.3559: این فولاد در خانواده فولادهای سمانتاسیون قرار داشته و از سختی پذیری و استحکام متوسط و قابلیت عملیات حرارتی برخوردار می باشد و در ساخت بلبرینگ و غلتک مورد استفاده قرار می گیرد. فولاد 1.5860: گرید 1.5860 یکی از مهمترین گریدهای خانوادهی سمانتاسیون میباشد. استحکام و چقرمگی آن بالا است. در ساخت میللنگ و چرخدنده برای تنشهای بسیار بالا استفاده میشود.